कैलास मंदिर वेरूळ मराठी माहिती | kailash mandir verul information in marathi 

'kailash mandir verul information in marathi'

युनोस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ यादीत असणारे कैलास मंदिर हे छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद) शहरापासून जवळच असणाऱ्या वेरूळ येथे स्थित एक प्रसिद्ध हिंदू मंदिर आहे. हे प्राचीन भारतीय रॉक-कट आर्किटेक्चरचे एक उल्लेखनीय उदाहरण असून, हे मंदिर भगवान शिवाला समर्पित आहे. हे मंदिर मोठ्या वेरूळ लेणी संकुलाचा एक भाग आहे. कैलास मंदिर हे जगातील सर्वात प्रभावी दगडी कोरीव कामांपैकी एक मानले जाते. हे एका अखंड खडकातून कोरले गेले होते. जे एलोरा लेण्यांमधील इतर मंदिरांपेक्षा वेगळे आहे. राष्ट्रकूट राजा कृष्ण पहिला याच्या काळात मंदिराचे बांधकाम ८व्या शतकात सुरू झाले असे मानले जाते आणि ते पूर्ण होण्यास अनेक दशके लागली. 'kailash mandir verul information in marathi'

पहिल्यांदा शिखर आणि नंतर पाया अशा पद्धतीने बांधलेले कैलास मंदिर हे जगातील एकमेव असलेले मंदिर 154 फूट रुंद आणि 276 फूट लांब खडक कोरून/कापून बनवण्यात आलेले आहे. शंभर दीडशे वर्ष निर्मितीसाठी लागलेले हे कैलास मंदिर घडवताना यातून जवळपास 20000 टन खडक निघाल्याचे सांगितले जाते.

मंदिराची रचना हिमालयातील भगवान शिवाचे पवित्र निवासस्थान असलेल्या कैलास पर्वताची प्रतिकृती असल्याचे दिसून येते. संपूर्ण मंदिर परिसर सुंदर कोरीव काम, शिल्पे आणि वास्तुशिल्प यांनी सुशोभित आहे. मंदिराच्या मुख्य भागामध्ये शिवलिंग आहे. तसेच देवता, पौराणिक आकृती आणि हिंदू महाकाव्यांमधील दृश्ये दर्शविणारी इतर विविध दगडी शिल्पे आहेत. 'kailash mandir verul information in marathi'

कैलास मंदिराला खरोखरच उल्लेखनीय बनवणाऱ्या गुंतागुंतीच्या कोरीव कामांसह स्थापत्यशास्त्राची उत्कृष्टता ही भारतीय कला आणि अभियांत्रिकीची उत्कृष्ट नमुना दाखवते.

कैलास मंदिराला भेट देणारे पर्यटक आणि भाविक मंदिर परिसरातील विविध भाग अनुभवू शकतात. प्रत्येकामध्ये सुंदर कोरीवकाम आणि शिल्पे आहेत. हे मंदिर भगवान शिवाच्या भक्तांसाठी एक महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र आहे.

कैलास मंदिराचा इतिहास (History of Kailasa Temple)

विस्मयकारक कैलास मंदिर हे एका अभयारण्य आणि हिरव्यागार दरीच्या मध्यभागी वसलेले आहे. कैलास मंदिर हे अध्यात्म आणि भव्यता पसरवते. या भव्य मंदिराचा इतिहास, स्थापत्यशास्त्रातील चमत्कार आणि अध्यात्मिक महत्त्व हे खरोखरच अद्भुत आहे.

राष्ट्रकूट राजा दंतिदुर्ग याचा काका राजा कृष्ण पहिला यांनी इसवी सनाच्या आठव्या शतकात 757 - 783 या काळात कैलास मंदिर लेणे कोरून घेतले होते. 'kailash mandir verul information in marathi'

बहमनी सुलतान गंगू याने काही काळ आपला तळ ठोकलेले हे मंदिर बराच काळ हैदराबाद निजामाच्या देखरेखीखाली होते.

काही विदेशी संशोधकांच्या मतानुसार या मंदिराखाली पूर्वी एक शहर वसलेले असावे पण संशोधक डॉक्टर दुलारी सरांच्या संशोधनुसार हे पूर्णपणे चुकीचे असू शकते. असे सांगितले जाते की औरंगजेब औरंगाबाद येथे वास्तव्यास असताना तो या कैलास मंदिर परिसरात जात असे. काहीजणांच्या मतानुसार औरंगजेबाने कैलास मंदिराची तोडफोड केली होती. तर काहीजणांच्या मतानुसार औरंगजेबाने महाराष्ट्रातील तोडफोड केलेल्या मंदिराच्या यादीत कैलास मंदिर नाही.

विविध राजवटीच्या आक्रमणामुळे काळाच्या ओघात नुकसान झालेले कैलास मंदिर, स्वातंत्र्याच्या नंतर परत एकदा सरकार आणि अनेक संस्थांच्या नजरेत आले.

कैलास मंदिराची स्थापत्य कला

कैलास मंदिर त्याच्या उल्लेखनीय स्थापत्य रचनेसाठी प्रसिद्ध आहे. जे हिंदू पौराणिक कथांमधील भगवान शिवाचे निवासस्थान कैलास पर्वताचे अनुकरण करते. एकाच अखंड खडकात कोरलेले, मंदिर परिसर त्याच्या गुंतागुंतीच्या कोरीव काम, विस्तीर्ण अंगण आणि भव्य शिल्पे पाहणाऱ्यांना आश्चर्यचकित करते. 'kailash mandir verul information in marathi'

• मंदिराची रचना

मंदिराच्या प्रवेशद्वारापासून आतील गाभाऱ्यापर्यंतची प्रत्येक बाजू अतिशय बारकाईने तयार करण्यात आली आहे. मुख्य मंदिरामध्ये देवता, खगोलीय प्राणी आणि पौराणिक प्राणी यांच्या उत्कृष्ट कोरीव कामांनी सुशोभित केलेला उंच शिखर आहे. अनेक स्तंभ असलेल्या गुफा आणि हिंदू महाकाव्यांचे चित्रण करणारी अप्रतिम स्थापत्यकला ही मंदिराची विशेषतः आहे.

• कोरीव शिल्प

कैलास मंदिराला विशेष रूप देणारी गोष्ट म्हणजे त्यातील अतुलनीय दगडी शिल्पे. देवी, देवता आणि पौराणिक आकृत्यांच्या गुंतागुंतीच्या कोरीव कामांनी भिंती, खांब आणि छत सजलेले आहे. ज्यामुळे पर्यटकांना, अभ्यासकांना या कारागिरीचा धक्का बसतो. नटराज (वैश्विक नृत्यांगना) आणि अर्धनारीश्वर (अर्ध पुरुष, अर्धी स्त्री) यांसारख्या विविध रूपांमधील भगवान शिवाचे चित्रण शिल्पकारांचे कलात्मक प्रभुत्व दर्शविते.

कैलास मंदिराचे आध्यात्मिक महत्त्व

कैलास मंदिर हे भाविक भक्तांसाठी खूप मोठे आध्यात्मिक महत्त्व असलेले मंदिर आहे. मंदिराच्या संकुलात प्रवेश करताच, शांततेची भावना हवेत पसरवून, व्यक्तींना दैवी उर्जेच्या क्षेत्रात पोहोचवते. संपूर्ण रचना आध्यात्मिक चिंतन सुलभ करण्यासाठी आणि परमात्म्याशी गहन संबंध निर्माण करण्यासाठी कलाकृत केलेली आहे.

• तीर्थक्षेत्र

कैलास 'kailash mandir verul information in marathi' मंदिर हे एक पवित्र तीर्थक्षेत्र मानले जाणारे हे मंदिर जगभरातील भाविकांना आकर्षित करते. भगवान शिवाच्या सान्निध्यात सांत्वन आणि ज्ञान मिळवण्यासाठी श्रद्धाळू, आध्यात्मिक लोक मंदिरात दर्शन घेण्यासाठी येतात. मंदिराचे शांत वातावरण आणि अथांग सौंदर्य हे प्रार्थना, ध्यान आणि आत्मनिरीक्षणासाठी अनुकूल वातावरण प्रदान करते.

• सांस्कृतिक वारसा

कैलास मंदिर, वेरूळ

कैलास मंदिराच्या धार्मिक महत्त्वाच्या पलीकडे, कैलास मंदिर हे भारताच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक आहे. तिची गुंतागुंतीची कोरीव काम आणि वास्तुशिल्पीय उत्कृष्टता प्राचीन भारतातील कलात्मक तेज दर्शवते. मंदिराच्या सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्वाचे भावी पिढ्या कौतुक करू शकतील आणि प्रेरित होऊ शकतील.

कैलास मंदिर पाहण्यासाठी कसे जावे? 

छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद) विमानतळ, रेल्वे स्टेशन किंवा बसस्थानकावर उतरूनछत्रपती संभाजीनगर शहरातुन शासकीय बस किंवा खाजगी वाहनाने वेरूळ येथील कैलास मंदिराला जात येते.

निष्कर्ष

कैलास मंदिर, प्राचीन स्थापत्यकलेचा एक अद्भुत नमुना, भारताच्या गौरवशाली भूतकाळाची आणि आध्यात्मिक परंपरांची झलक देते. मंदिराच्या चित्तथरारक दगडी शिल्पांपासून ते  दिव्य वातावरणापर्यंत, मंदिर भेट देणाऱ्या सर्वांवर मंदिराची छाप पडते. तुम्ही अध्यात्मिक साधक असाल, इतिहासप्रेमी असाल, पर्यटक असाल किंवा शिल्प कलेचे प्रेमी असाल तर कैलास मंदिर तुम्हाला एका अविस्मरणीय अनुभवाची शिदोरी देते. 'kailash mandir verul information in marathi'

FAQ

कैलास मंदिर कोठे आहे?

- वेरूळ

छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद) ते वेरूळ अंतर किती आहे?

- 37.5 किलोमीटर

कैलास मंदिर हे कशाचे मंदिर आहे?

- भगवान शिव (महादेव मंदिर)

कैलास मंदिर हे कोणी बांधले?

- कैलास मंदिर हे राष्ट्रकूट राजा कृष्ण पहिला याने बांधले.

कैलास मंदिर कधी बांधले गेले?

-  इसवी सणाचे 8 वे शतक